De tweede grootste stad op het eiland Samos is Karlovasi (Karlovassi) in het noorden van het eiland. Karlovasi is een havenstad, maar de haven van Samos met de ferrypier voor grote passagiersschepen en de handelshaven in Malagari hebben deze haven ingehaald. Het is nu de tweede belangrijkste haven van het eiland. De officiële maar niet gebruikelijke naam voor de stad is Neo Karlovasi. Sinds 1986 is de Faculteit Wetenschappen van de Universiteit van de Egeïsche Zee gevestigd in Karlovasi. Samen met het Profitis Ilias-klooster in het zuidoosten van de stad en drie kleine gehuchten (Sourides, Potami en Sakkouleika) vormt het de lokale gemeenschap van Karlovasia. De stad Karlovasi ligt op ongeveer 32 kilometer afstand van Samos stad.
Het grootste deel van het stedelijk gebied ligt in een vlakte die zich uitstrekt tot aan de kust. Over het algemeen is de structuur van de stad een beetje verwarrend, maar dat heeft ook te maken met de geschiedenis van de plek. De naam Karlovassi (Karlovasi) zou afkomstig zijn van de Turkse woorden “karli avasi”, wat “met sneeuw bedekte vlakte” betekent. De Turken gaven de stad deze naam omdat ze in die tijd bedekt was met bomen en elke keer dat het sneeuwde en de sneeuw op de toppen van de bomen neerdaalde, gaf dit de vlakte dit uiterlijk. Het toerisme in deze stad staat nog in de kinderschoenen, al zijn er wel enkele leuke hotels in de stad. Er is ook een zandstrand vlakbij de haven dat langzaam afloopt in zee. Hoewel er relatief weinig te zien is, is de omgeving van Karlovassi zeer aantrekkelijk.
De kustplaats Potami ligt iets meer dan 3 kilometer ten westen van het stadscentrum, de twee gehuchten Sourides en Sakouleika liggen ongeveer 5 kilometer landinwaarts, dichtbij de weg Vathy - Karlovassi, die onder meer beide steden met elkaar verbindt. De belangrijkste verbinding tussen Samos-stad en Karlovassi is de rijksweg 62. De kern van Karlovassi bestaat uit in totaal 5 gebieden: Ormos, Neo, Mesaio, Limani (haven - Limani Karlovasiou) en Palaio. Vanaf 1958 vormen zij samen de gemeente Karlovassi. De wijk Ormos was het economische centrum van de stad met huizen en villa's in de typische neo-Griekse bouwtraditie en veel kleuren.
De industrie van het eiland en vooral de leerlooierij ontwikkelden zich hier. Ooit werd hier 1/5 van de totale Griekse leerproductie geproduceerd. In Mesaio Karlovasi kun je nog steeds de Sint-Nicolaaskerk en vele andere neoklassieke gebouwen zien. Neo Karlovasi is nu het centrum van de stad. Hier is de wiskundeafdeling van de Egeïsche Universiteit gevestigd in het commerciële schoolgebouw. In hetzelfde gebouw waren voorheen de Porfyrias-school en de Xatzigianni-meisjesschool gevestigd. Tegenwoordig zijn daar de openbare school en de bibliotheek van de Egeïsche Universiteit gevestigd. Volgens de laatste volkstelling uit 2011 telt Karlovassi ruim 6869 inwoners
Geschiedenis
De eerste kolonisten van Karlovassi kwamen aan het begin van de 17e eeuw van het eiland Chios, ten noorden van Samos. Dit waren de afstammelingen van de Samiërs die in 1475 het eiland Samos verlieten en bescherming zochten tegen piraten en plunderaars op Chios. Ze vestigden zich in Palaio Karlovasi op de kleine heuvel van Alonaki op de ruïnes van een oude nederzetting. Dit werd gevolgd door kolonisten van de Peloponnesos, het eiland Kreta, het naburige eiland Ikaria, de Cycladen (vooral het eiland Naxos) en andere gebieden in Griekenland. Ze vestigden zich in de 18e eeuw in Neochori, dat ze stichtten, later Neo Karlovasi, dat nu het zakencentrum van de stad is.
Paléo Karlóvasi is het oudste deel van de stad, goed verborgen achter de heuvels en niet zichtbaar vanaf de zee. Ook andere dorpen werden volgens dit patroon gebouwd; de angst voor piratenaanvallen was alomtegenwoordig. In 1871 werd de haven gebouwd en later de kustplaats Ormos met de fabrieken. Na de verloren Grieks-Turkse oorlog van 1923 moest Karlovasi ook veel vluchtelingen uit Klein-Azië (het huidige Turkije) opnemen; deze vestigden zich voornamelijk in Ormos, vlakbij de fabrieken.
De voormalige aartsbisschop van Samos, Iōsēph Geōrgarinēs, doet in zijn schrijven uit 1677 verslag van de omgeving en de stad Karlovasi, die hij omschreef als de grootste stad op het eiland Samos.
Hij gaat door:
..."Hoger op de berg, tegenover het dorp Leka, ligt het klooster van de monniken van Elias (hij bedoelt het klooster van de profeet Elias). Daar wonen mannen van alle wereldse beroepen... Tien mijl hiervandaan, in in de richting van Megalocampos (hij bedoelt Marathokambos), Carlovasy, de grootste stad van het eiland, ligt naast Megale Chore (Chora), op enige afstand van de zee tegenover Sio en het kasteel van Siatsky (?) aan de Aziatische kant continent (Klein-Azië).De plaats telt maar liefst 500 huizen en 5 kerken. De inwoners zijn de rijkste op dit eiland, vooral door hun verbindingen over zee met Sio, Smyrna (Izmir), Chios (eiland) en andere plaatsen. Hun belangrijkste handel is de teelt en verkoop van uien en muskaatwijn. Hun haven is echter zo blootgesteld aan de noordenwind dat het voor sommige schepen onveilig is.
Kunst heeft in deze stad altijd een belangrijke rol gespeeld. Vroeger waren hier veel pottenbakkersateliers en de eerste krant op het eiland Samos werd hier in Karlovassi gepubliceerd. Tegenwoordig zijn er nog maar een paar kleine werkplaatsen over die zich bezighouden met keramiek, stucwerk en weven. Karlovassi is ook de thuisbasis van Lykourgos Logothetis, de rebel van 1821 en gouverneur van Samos, die hier in Karlovassi de Porfyriada-school bezocht, evenals de bekende zanger van de Griekse revolutie, Cleantis.
Als je vanaf de westkant van de haven een kleine helling oprijdt, zie je na een paar minuten aan de kustkant een bouwwerk dat op een monument lijkt. Het is degene gewijd aan de Heilige Nikolaas, de beschermer van de zeelieden en tegelijkertijd het symbool van Karlovasi. Twee kilometer verder eindigt de kustweg bij Potami Beach. Er zijn veel kleine tavernes in dit gebied en het strand is niet alleen populair bij toeristen. Ongeveer halverwege deze route is er links een afslag richting het strand.
Genoëse vesting
De adellijke familie Laskarid – een familie uit Genua (Italië) – vestigde zich in de eerste helft van de 13e eeuw op Samos. Het is historisch gezien niet zeker waarom het fort op deze locatie werd gebouwd. Er wordt aangenomen dat hier ooit een Byzantijnse basis was, die een kleine nederzetting in dit gebied beschermde. Volgens professor Argyris Petronotis werden sommige bouwelementen in de kerk pas in de tweede helft van de 13e of eerste helft van de 14e eeuw gebouwd.