Het mysterieuze meer van Agios Nikolaos, Kreta
De stad Agios Nikolaos, gelegen aan de oevers van de Golf van Mirabello aan de oostkant van Kreta, heeft vele schatten die de bezoeker kan ontdekken.
Deze omvatten bijvoorbeeld de 13e-eeuwse fresco's in de kerk van Panagia Kera, de blootliggende overblijfselen van een Romeinse villa in het midden van de stad, en de schoonheid en pijn van het eilandfort en de voormalige leprakolonie Spinalonga. Dicht bij de haven ligt echter een van de grootste schatten van de stad; het Voulismeni-meer.
Bij de lokale bevolking bekend als “het meer”, zou dit bijna ronde zwembad de badplaats zijn geweest van de godinnen Artemis en Athena. Het is niet moeilijk te begrijpen waarom ze zo’n mooie en betoverende plek zouden kiezen om te baden.
De mysteries verborgen in het meer van Agios Nikolaos
De lokale bevolking beweert dat het bodemloos is en verbonden is met de diepere delen van de onderwereld. Ze zullen je ook vertellen dat het een oude vulkanische bron is en dat deze via diepe ondergrondse kanalen verbonden is met de actieve vulkaan van Santorini.
Dat is natuurlijk allemaal niet waar, maar het echte verhaal van het meer is niet minder indrukwekkend. Het is bijvoorbeeld vele kilometers uit de kust veel dieper dan welk deel van de aangrenzende zee dan ook.
De eerste geregistreerde meting van de diepte van het meer werd gedaan in november 1851 toen de Britse marine-landmeter kapitein Thomas Spratt vaststelde dat het in het midden (64 meter) 210 voet diep was.
Een vroege geoloog, Spratt, realiseerde zich ook dat het niet van vulkanische oorsprong kon zijn vanwege de volledige afwezigheid van stollingsgesteenten in het gebied.
Als het niet vulkanisch is, hoe is het dan ontstaan?
Tegenwoordig weten we dat het meer een diep trechtervormig zinkgat vult, dat is ontstaan toen een oude grot zo groot werd dat hij het gewicht van de rotsen erboven niet meer kon dragen.
De ineenstorting zou plotseling en catastrofaal zijn geweest, maar vond plaats lang voordat de mens op het eiland arriveerde. Als je vandaag de dag rond het merengebied kijkt, kun je nog steeds de brede kom zien die ontstond toen de grot instortte.
Kapitein Spratt merkte ook op dat het meer ‘brak’ was (zoet water maar vervuild met voldoende zeewater om het ondrinkbaar te maken) en via een beekje overstroomde naar de nabijgelegen zee. Hij ging ervan uit dat het meer door een ondergrondse stroom van zoet water werd voorzien.
Waarom is het nu via een kunstmatig kanaal met de zee verbonden?
Toen de grot instortte en het zinkgat vormde, zou de ondergrondse stroom deze met zoet water hebben gevuld totdat deze in de zee overstroomde. Dit is het meer dat kapitein Spratt in november 1851 zag.
Tegen het einde van de jaren zestig van de negentiende eeuw was het meer echter stilstaand en stinkend geworden, en met andere woorden stond het plaatselijk bekend als Vromolimni, oftewel het stinkende meer. De meest waarschijnlijke oorzaak van deze stagnatie was een enorme aardbeving die Noordoost-Kreta verwoestte in de vroege ochtend van 12 oktober 1856.
Deze aardbeving werd gevoeld aan de hele oostelijke Middellandse Zee en veroorzaakte schade tot in Caïro in Egypte. Het is waarschijnlijk dat de aardbeving instortte en de ondergrondse stroom blokkeerde die het meer voedde, en daarom stagneerde het.
Al snel besefte men dat de beste manier om met de stagnerende geur om te gaan zou zijn om het meer met de nabijgelegen zee te verbinden. Het zeewater met een hogere dichtheid zou het stilstaande water wegspoelen en het meer reinigen.
Het eerste kanaal naar de zee werd in 1867 doorgesneden in opdracht van Kostas Adosides Pasha, de toenmalige Ottomaanse gouverneur. Helaas stortte deze ruw gegraven geul in de daaropvolgende jaren meerdere keren in en moest telkens worden schoongemaakt om te voorkomen dat het meer opnieuw zou stagneren.
In de beginjaren van de 20e eeuw werd het kanaal verbreed en verdiept door het Franse leger, dat de muren met stenen bekleedde om verdere instorting te voorkomen. Dit is het kanaal dat we vandaag de dag zien.
In 2000 gaf de Universiteit van Athene opdracht voor een gedetailleerd onderwateronderzoek van het meer, het eerste ooit uitgevoerd. Uit dit onderzoek bleek dat de diepte in het midden slechts 48,8 meter (160 voet) bedroeg.
Hoe is de diepte van het meer in slechts 149 jaar verminderd?
De klif in de westelijke hoek van het meer vertoont duidelijke tekenen van een vrij recente ineenstorting. Uit het onderwateronderzoek blijkt ook dat er goed bewijs is dat ingestort materiaal in het meer stroomt. De oorzaak van deze ineenstorting is vrijwel zeker de aardbeving van 1856. Het litteken dat door deze ineenstorting is achtergelaten, is vandaag duidelijk zichtbaar.
Veel duikers zijn de afgelopen jaren afgedaald naar de vlakke bodem van het meer, ook al vond de beroemde zee ontdekkingsreiziger Jacques Cousteau het in 1967 te gevaarlijk om te proberen.
De duikers vonden op de bodem een laag slib en modder die gemakkelijk door hun vinnen werd verstoord, maar afgezien van de houten ribben van een oude vissersboot die enkele jaren geleden zonk, is de bodem volkomen karakteristiek.
Waar zijn de Duitse tanks? Tegen het einde van de Tweede Wereldoorlog, toen het Duitse leger zich voorbereidde om de stad te evacueren, dumpten ze alles wat ze niet konden dragen in het meer.
Ooggetuigen meldden dat grote voertuigen, door sommigen omschreven als tanks, in het meer werden geduwd. Bovendien kreeg een watertanker die in 1975 een levering boven het meer deed, een storing in de handrem en rolde het meer in.
Waar zijn deze voertuigen? Er is vandaag geen bewijs dat ze op de bodem van het meer liggen. Het is zeer waarschijnlijk dat ze in de laag slib en modder zijn gezonken die de bodem bedekt. Dat betekent dat deze sliblaag heel dik moet zijn.
Een groot deel daarvan zal bestaan uit het lichtere materiaal dat in het meer is gegleden en is neergedaald na de instorting van de klif in 1856. Het zou fascinerend zijn als er een verkenning zou worden uitgevoerd om de metalen van deze voertuigen door het dikke slib te detecteren en te verifiëren dat ze zich daar werkelijk bevinden.
De meeste bezoekers die het meer vandaag de dag zien, zijn tevreden met het bekijken van het vredige en kalmerende meer vanuit het comfort van een van de vele bars en taverna's eromheen.
Een schilderachtige loopbrug die langs het gebied loopt waar de klif in 1856 instortte, brengt de bezoeker naar de top van de klif, waar u een prachtig uitzicht over het meer en de stad heeft.