Zaros, Kreta: Een dorp gevormd door water en forellen
Zaros (Ζαρός), gelegen in de zuidelijke uitlopers van de Psiloritis (de berg Ida), is een van die bijzondere plekken op Kreta waar de geschiedenis letterlijk door het landschap stroomt. Krachtige bronnen borrelen op onder platanen, een Romeins aquaduct bracht het water eeuwen geleden naar de hoofdstad van het eiland, molens uit de 16e eeuw gebruikten het om arbeid te verrichten, een kunstmatig meer uit 1987 veranderde de plek in een recreatiegebied, en sinds de late 20e eeuw zorgen forellenkwekerijen voor een unieke culinaire traditie.
Wat volgt is het verhaal van Zaros – de ligging en de naam, het aquaduct en de kloosters, de Rouvas-kloof en het eikenbos, en natuurlijk de beroemde forel bij de lunch.
Ligging, naam en eerste indrukken
Zaros ligt zo’n 45 km ten zuidwesten van Heraklion, op 340 meter hoogte aan de noordrand van de Messara-vlakte. Het dorp telt circa 1.700 inwoners, maar landschappelijk is het groot en indrukwekkend, precies op de overgang van hooggebergte naar vlakte. De Europese wandelroute E4 loopt door Zaros, de Rouvas-kloof opent zich boven het dorp, en de cafés op het dorpsplein gebruiken nog steeds dezelfde bron die al door de Romeinen werd benut.
Volgens de lokale etymologie betekent Zaros zoveel als “de plek waar water in overvloed stroomt”. Of taalkundigen het erover eens zijn of niet, het beeld klopt volledig met wat je ziet en hoort in de rivierbeddingen en oude molens.
Het Romeinse aquaduct van Zaros
Boven het dorp ontspringen de bronnen Vótomos en Stérna. In de Romeinse tijd voorzagen ze de hoofdstad Gortyn (12–15 km verderop) van water via een overdekt aquaduct. Het systeem voedde badhuizen, fonteinen en reservoirs, en behoort tot de indrukwekkendste waterwerken van het oude Kreta. Resten van deze constructie zijn vandaag nog zichtbaar bij de bronnen en in Gortyn zelf.
Water, molens en ecologie
Het water van Zaros stroomt niet alleen naar Gortyn, maar voedt ook de Koutsoulídis-rivier, die langs het dorp naar het Faneroméni-stuwmeer loopt. Langs de oevers zijn nog altijd oude watermolens te vinden, sommige uit de Venetiaanse tijd. Het gebied vormt bovendien een verrassend ecosysteem: platanen bieden schaduw, er leven palingen en waterschildpadden, en talloze vogels vinden er beschutting.
Het Vótomos-meer
In 1987 werd het Vótomos-meer aangelegd, een kunstmatig meer omgeven door platanen, picknickplekken en tavernes. Het combineert natuurbehoud, recreatie en historie: dezelfde bronnen die ooit molens aandreven, voeden nu een plek voor wandelen, ontspanning en familiebijeenkomsten.
De Rouvas-kloof en het eikenbos
Vanaf het meer voert een wandelpad naar de Rouvas-kloof en het gelijknamige eikenbos. De route van ca. 5 km brengt je langs oleanders, platanen, steeneiken en pijnbomen tot een hooggelegen bergbos. Het pad is populair maar niet overvol en biedt een indrukwekkende natuurervaring.
Zaros-water: van bron tot fles
Wie op Kreta in een taverne eet, kent ongetwijfeld het flesje water met het rode logo “ZARO’S”. Het bronwater uit Zaros wordt internationaal geroemd en won zelfs in 2017 de titel “Best Bottled Water in the World” in de VS. Het is vandaag de dag een belangrijk symbool van het dorp.
Forellen en tavernes
Zaros staat ook bekend om zijn forellen, gekweekt in de koude bergstromen van de Vótomos-bron. Sinds de jaren ’70 serveren de tavernes rondom het meer verse forel – uniek op een eiland dat verder vooral om zeevis draait. Een maaltijd hier laat zien hoe het water letterlijk van bron tot bord reist.
Een dorp dat zichzelf bleef
Bezoekers ervaren Zaros als authentiek en onaangetast. Het dorp is geen museum en geen toeristisch decor, maar leeft in harmonie met zijn bronnen. Van Romeinse ingenieurs tot Venetiaanse molenaars en moderne waterbedrijven – allemaal hebben ze het water centraal gesteld. Zo bleef Zaros zichzelf: een dorp waar geschiedenis en natuur nog altijd samen stromen.